Mục lục
Ý nghĩa tết Hàn thực là một ngày lễ truyền thống của người Việt Nam, diễn ra vào ngày 3 tháng 3 âm lịch hàng năm. Lễ hội này được tổ chức để tưởng nhớ người đã khuất và cầu nguyện cho một năm mới an lành, phúc lộc. Cùng thoitietngaymai tìm hiểu nguồn gốc và ý nghĩa tết hàn thực trong văn hóa người Việt dưới bài viết này nhé!
Tết Hàn thực là gì?
Tết Hàn thực là ngày Tết diễn ra vào ngày mồng 3 tháng 3 âm lịch hàng năm. Hay còn gọi là Tết bánh trôi chay. Theo ý nghĩa chữ Hán, “Hàn” là lạnh, “thực” là ăn, “tết Hàn thực” là tết ăn đồ lạnh.Vào thời điểm này trong năm, các gia đình đều chuẩn bị những đĩa bánh trôi, bánh chay để thờ cúng Phật và cúng ông bà, tổ tiên.
Tết Hàn thực là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa tết Hàn thực trong văn hóa người Việt
Nguồn gốc Tết Hàn thực
Theo ý nghĩa chữ Hán, “hàn” là lạnh, “thực” là ăn, “tết Hàn thực” là tết ăn đồ lạnh. Phong tục cổ truyền này có nguồn gốc từ Trung Quốc với điển tích Giới Tử Thôi chết cháy.
Chuyện kể rằng vào đời Xuân Thu (770 – 221), vua Tấn Văn Công nước Tấn gặp loạn nên phải bỏ nước lưu vong sống cảnh nay trú nước Tề, mai ở nước Sở. Trên đường lánh nạn, vua Tấn được hiền sĩ Giới Tử Thôi hết lòng phò trợ. Giới Tử Thôi theo phò vua Tấn Văn Công trong vòng 19 năm trời, cùng nhau nếm mật nằm gai, khổ luyện thành tài. Thậm chí, lúc lương thực cạn kiệt, Giới Tử Thôi còn lén cắt một miếng thịt đùi của mình nấu dâng lên vua.
Sau khi biết sự việc, vua Tấn đem lòng cảm kích vô cùng. Thế nhưng, khi đoạt lại ngôi báu, lúc phong thần cho những người có công, vua Tấn lại quên mất sự giúp đỡ của Giới Tử Thôi.
Tuy vậy, Giới Tử Thôi vẫn không hề oán giận, ông trở về đưa mẹ già vào trong núi ở ẩn. Một thời gian sau, khi vua nhớ ra bèn cho người đi tìm nhưng Giới Tử Thôi không chịu về lĩnh thưởng. Vua thấy vậy hạ lệnh đốt rừng để ép ông phải ra mặt nhưng lại khiến mẹ con ông bỏ mạng chốn núi rừng vào đúng ngày 3/3 âm lịch.
Cái chết của Giới Tử Thôi khiến vua đau lòng và ân hận. Vua Tấn cho lập miếu thờ, hạ lệnh kiêng dùng lửa suốt 3 ngày và chỉ ăn thức ăn nguội lạnh nấu sẵn. Hàng năm, cứ đến 3/3 âm lịch, người dân bị cấm dùng lửa nấu ăn, ngay cả việc làm cỗ cúng cũng phải làm từ hôm trước.
Theo phong tục cổ truyền, ngày 3/3 âm lịch hàng năm là ngày tết Hàn thực, tưởng nhớ Giới Tử Thôi.
Tết Hàn thực Ở Việt Nam? Tại sao Tết Hàn thực lại cúng bánh trôi bánh chay?
Tết Hàn thực bắt nguồn từ truyền thuyết ở Trung Quốc nhưng khi thâm nhập vào Việt Nam ngày này lại có ý nghĩa tâm linh khác biệt và có những thay đổi nhất định để phù hợp với văn hóa Việt.
Tết Hàn thực đã được hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay thể hiện nét đặc trưng trong phong cách sống của người Việt. Và người Việt trong ngày này không kiêng lửa, vẫn nấu nướng bình thường. Không như Trung Quốc, ý nghĩa tết Hàn thực ở Việt Nam không dùng để tưởng nhớ đến hiền sĩ Giới Tử Thôi, Tết người Việt sẽ hướng tới nguồn cội cũng như nhớ đến công lao của những người đã khuất..
Bánh trôi bánh chay là đặc trưng của ngày lễ này. Từ xa xưa bánh trôi bánh chay đã đi vào thơ ca dân tộc như những món ăn đặc trưng phổ biến của người Việt. Như bài thơ của Hồ Xuân Hương:
Bánh Trôi nước
Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bẩy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vần giữ tấm lòng son
Hai thứ bánh trôi và chay đều làm từ bột gạo nếp thơm. Bánh trôi nặn viên nhỏ, ngoài trắng, trong nhân đường đỏ, thả luộc trong nồi nước sôi, khi bánh nổi lên mặt nước vớt ra vừa chín tới. Còn bánh chay thì nặn tròn dẹt, không nhân, đặt lên đĩa nhỏ, khi ăn đổ nước đường lên trên.
Tại sao tết Hàn thực lại cúng bánh trôi bánh chay?
Vào những ngày này, cùng người thân thưởng thức một đĩa bánh trôi, bánh chay ta như cảm nhận được nhân tình thế thái. Nhiều người còn truyền tai nhau rằng, ăn bánh trôi bánh chay vào ngày này để ôn lại những chuyện xưa cũ, chuyện một thời đã xa của dân tộc ta.
Cũng có tích kể lại rằng bánh trôi bánh chay có từ thời Hùng Vương và tục làm hai thứ bánh này để nhắc nhớ về sự tích “bọc trăm trứng” của Âu Cơ. Trăm viên bánh nhỏ tượng trưng cho trăm quả trứng của Đức Lạc Long Quân. Bánh trôi tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con lên rừng theo mẹ. Bánh chạy tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra thành 50 người con theo cha xuống biển.
Và những truyền thống này đã ăn sâu vào tiềm thức người Việt, để rồi cứ đến ngày tết Hàn thực, người người nhà nhà lại nô nức chuẩn bị làm bánh trôi, bánh chay. Theo đó, bánh được làm từ thứ bột gạo nếp thơm mát, chút đường đỏ làm nhân. Sau khi nặn xong, chỉ cần thả bánh vào nồi nước đang sôi, khi bánh nổi lên mặt nước là báo hiệu bánh đã chín. Khi ăn rắc chút vừng hoặc chút nước đường lên trên và thưởng thức. Với mùi thơm phức đặc trưng của bánh trôi, bánh chay đã làm không khí tết dường như trở nên sôi động và ý nghĩa hơn.
Ngày ý nghĩa tết Hàn thực 3/3 âm lịch cũng góp phần tôn lên nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc khi có món bánh trôi, bánh chay rất sáng tạo, độc đáo và đậm nét quê hương.
Ý nghĩa Tết Hàn Thực theo văn hóa Việt Nam
Hãy cùng bài viết tìm hiểu chi tiết hơn ý nghĩa của tết tết Hàn thực theo văn hoá tại Việt Nam dưới đây nhé.
Tưởng nhớ người thân đã khuất
Tết Hàn thực về mặt nghĩa chữ là thức ăn lạnh, từ đây mọi người sẽ dùng các món ăn nguội, như một cách để tưởng nhớ về những người thân đã khuất. Như đề cập trong cuốn tiểu thuyết Đông Chu Liệt Quốc của Trung Quốc đã nhắc đến nguồn gốc ngày lễ Hàn Thực gắn liền với sự tiếc thương cái chết của hiền sĩ Giới Tử Thôi.
Ở Việt Nam, thì ngày lễ Hàn Thực lại mang một nét riêng biệt rõ ràng khi người dân sẽ không phải kiêng lửa và đặc biệt còn chuẩn bị bánh trôi nước, các món ăn nguội để dân lên tổ tiên. Thể hiện sự biết ơn trước công sinh thành, dưỡng dục.
Thể hiện được truyền thống của dân tộc
Từ lâu thì bánh trôi nước hay bánh chay đã và đang được sử dụng phổ biến tại Việt Nam, với hình ảnh chiếc bánh trôi tròn trong bài thơ của Hồ Xuân Hương. Một nét ẩn dụ đẹp về truyền thống của người phụ nữ trong trắng, hy sinh, sự tảo tần, lam lũ,…
Vỏ bánh được làm bằng bột gạo nếp, được nắn với hình dạng tròn, bên trong là nhân đường đỏ, đậu xanh, chỉ cần luộc chín với nước sôi. Bánh chay nắn dạng hình tròn, không nhân, sau khi luộc chín sẽ thưởng thức cùng với nước đường.
Với 2 món ăn thể hiện rõ nét văn hoá lúa nước từ xưa của dân tộc ta, cả 2 loại bánh đều được làm từ bột gạo nếp, vừa trắng, vừa thơm. Mang ý nghĩa trân trọng thành quả lao động của những người nông dân.
Ôn lại những kỷ niệm xưa
Tết Hàn thực hàng năm còn là dịp để gia đình quay quần bên nhau và tự tay nắn ra những viên bánh trôi, bánh chay. Sau đó cùng thưởng thức món bánh này, chia sẻ những câu chuyện vui cùng nhau.
Trong số các câu chuyện xưa nổi tiếng của nước ta, thì có thể nhắc đến Lạc Long Quân – Âu Cơ với hình ảnh bánh trôi liên tưởng đến cả hình ảnh bọc trăm trứng của mẹ Âu Cơ. Dần dần thì ý nghĩa tết Hàn thực ở việt nam đã không thể thiếu món bánh trôi truyền thống.
Ý nghĩa Tết Hàn Thực theo văn hóa Việt Nam
Các phong tục tại Việt Nam vào ngày Tết Hàn Thực
Hãy cùng bài viết tìm hiểu kỹ hơn về phong tục tại Việt Nam vào ngày tết Hàn thực dưới đây nhé.
Tục lệ ăn bánh trôi, bánh chay
Tết Hàn thực với tục lệ ăn bánh trôi – bánh chay mang 2 ý nghĩa lớn quan trọng như sau:
- Thể hiện lòng thành với ông bà tổ tiên, từ xưa thì bánh trôi và bánh chay đã được sử dụng để thờ cúng gia tiên. Thể hiện lòng thành kính, biết ơn với bề trên trong ngày ý nghĩa tết Hàn thực. Để bày tỏ lòng trung thành với tổ tiên, người ta đã dùng bánh trôi, bánh tẻ để cúng tổ tiên từ xa xưa. Thể hiện sự kính trọng và biết ơn cấp trên trong Ngày Đồ Ăn Lạnh.
Trong ngày này các thành viên sẽ tụ họp lại cùng nhau làm ra những viên bánh trôi với hình dáng tròn đều. Sau khi dâng lên ông bà tổ tiên, mọi người sẽ cùng nhau thưởng thức món bánh này với hương vị ngọt ngào, cùng sự ấm cúng của gia đình. Vào ngày này, các thành viên quây quần bên nhau để làm những chiếc bánh trôi tròn. Sau khi cúng tổ tiên, mọi người đều nếm được vị ngọt của món bánh này và cảm nhận được sự ấm áp của gia đình.
- Thể hiện mong muốn thời tiết luôn thuận lợi hài hoà, ngày lễ Hàn Thực còn mang ý nghĩa mong muốn cho mùa hạ bớt nóng. Ngày 3 tháng 3 hàng năm được lựa chọn hoàn toàn không liên quan đến lịch dương hay bất kỳ một quy ước đạo giáo nào. Mà được chọn theo lịch âm, theo âm dương ngũ hành, đánh dấu sự kết thúc của Mộc Khí.
Kỳ nghỉ đông hè thể hiện mong ước về thời tiết mãi mãi hài hòa, đồng thời cũng mong mùa hè sẽ không quá nóng bức. Ngày được chọn hàng năm, ngày 3 tháng 3, hoàn toàn không liên quan gì đến dương lịch hay bất kỳ phong tục tôn giáo nào. Điều này được chọn theo âm lịch và đánh dấu sự kết thúc của năng lượng mộc theo âm dương ngũ hành.
Món lạnh theo như ngũ hành sẽ thuộc mệnh Kim, bánh trôi có màu trắng cũng thuộc mệnh Kim. Bên cạnh đó thì hình dáng của bánh tròn đều, bên trong phần nhân hình vuông, gợi đến câu “Mẹ tròn con vuông”. Bánh Chay có vỏ trắng tính dương,, nhân đậu xanh bên trong vàng tươi mang tính âm, âm dương hòa hợp. Dù là bánh trôi hay bánh chay thì đều thể hiện mong muốn mùa hè không bị khô hạn, thời tiết mát mẻ thuận hoà.
Tục lệ ăn bánh trôi, bánh chay
Tục lệ ăn bánh cuốn
Theo các ghi chép của Lê Tắc, thì vào thời Trần, ý nghĩa tết Hàn thực mọi người sẽ cùng bánh cuốn để tặng cho nhau. Trong bài thơ Tặng bánh xuân cho ngài thiên sứ Trương Hiển Khanh vào năm 1291, Trần Nhân Tông đã viết “Hôm nay đúng vào ngày mùng 3 tháng 3, trên chiếc mâm chạm hình mây đỏ bày bánh Xuân thái”, đây là một phong tục cũ của người An Nam xưa nay.
Từ bánh Xuân thái theo Chỉ nam ngọc âm còn tên gọi khác là bánh cuốn. Theo nghiên cứu của Trần Quang Đức cho biết, vào thời Trần, thậm chí có thể truy lên trước là thời Lý, tết Hàn thực người Việt đã ăn bánh cuốn và đem bánh tặng nhau khi chưa có bánh trôi như thời Lê Nguyễn sau này. Bánh cuốn còn được gọi là bánh Xuân Thái, trong có nhân được cuộn tròn lại với hình dạng gần giống với bánh cuốn ngày nay.
Tạm Kết
Trên đây là những chia sẻ về ngày nguồn gốc và ý nghĩa tết Hàn thực 3/3 âm lịch. Hy vọng những thông tin cung cấp trong bài viết này sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về lễ hội ẩm thực Hàn Quốc và bánh trôi. Đừng quên theo dõi thoitietngaymai.org để cập nhật những thông tin mới hữu ích nhất bạn nhé.
